PROGRAM
SZKOLENIA PRZODOWNIKÓW TURYSTYKI KAJAKOWEJ PTTK


Lp. Temat Rodzaj
zajęć /ilość
godzin/
Wykładowca,
literatura obowiązkowa
Termin i miejsce wykładu
1 2 3 4 5

1

1. Historia turystyki, krajoznawstwa i kajakarstwa.

1.1. Początki społecznej turystyki i jej rozwój:

  • prekursorzy ruchu turystyczno-krajoznawczego;
  • powstanie PTT, PTK i PZK;
  • inne organizacje zajmujące się turystyką;

1.2. Turystyka w okresie międzywojennym:

  • działalność PTT, PTK i PZK – program integracji społeczeństwa byłych zaborów oraz program patriotycznego wychowania młodzieży;
  • działalność państwa w dziedzinie turystyki;
  • zagospodarowanie turystyczne;
  • przewodnictwo;
  • polskie wyprawy turystyczne;
  • wydawnictwa turystyczno-krajoznawcze;
  • pionierzy, turyści, wyprawy, wyczyny;
  • kluby – prekursorzy.

1.3. Turystyka po roku 1945:

  • reaktywowanie PTT, PTK i PZK;
  • działalność do roku 1950;
  • działalność po 1950 roku;
  • rozwój turystyki masowej;
  • zagospodarowanie turystyczne;
  • pionierzy, turyści, wyprawy, wyczyny;
  • kluby – prekursorzy i dzisiejszy stan;
  • główne organizacje (PZK, PTTK, TKKF, ZHP) ich struktura i władze;
  • wpływ zmian społeczno - politycznych po roku 1989 na turystykę.

1.4. Historia kajaka:

  • kajaki eskimoskie i indiańskie;
  • kajaki składane;
  • polscy konstruktorzy kajaków i ich osprzętu;
  • ekspozycje muzealne kajakarstwa w Polsce (Tczew, Augustów, Szczawnica);
  • współczesne kierunki rozwoju.

1.5. Historia turystyki kajakowej w Polsce i na świecie.

Wykład

5

godzin

   

2

2. Organizacja turystyki kajakowej w Polsce i na świecie.

2.1. Organizacje i stowarzyszenia polskie oraz międzynarodowe zajmujące się turystyką i rekreacją kajakową.

Wykład

1

godzina

   

3

3. Statuty i regulaminy PZK, ICF, PTTK.

3.1. Statut PZK, statut PTTK, statuty oddziałów i klubów.

3.2. Regulamin Przodownika Turystyki Kajakowej PTTK.

3.3. Regulamin instruktora turystyki PZK.

3.4. Regulaminy turystycznych odznak kajakowych PTTK:

  • Dziecięca Odznaka Kajakowa /DOK/ “Kiełbik”;
  • Turystyczna Odznaka Kajakowa /TOK/;
  • Górska Odznaka Kajakowa /GOK/.

3.5. Regulamin Odznaki Turystycznej PZK i Międzynarodowej Odznaki Turystycznej ICF.

3.6. Podstawowe zasady prowadzenia zapisów we wspólnej książeczce TOK PTTK i PZK.

3.7. Podstawowe zasady weryfikacji odznak turystycznych PTTK, PZK i ICF.

3.8. Regulamin Komisji Turystyki Kajakowej ZG PTTK i Komisji Turystyki PZK.

3.9. Regulamin Kajakowych Spływów Turystycznych PZK.

3.10. Regulamin Organizacji Konkurencji Kajakowych i Zasad Punktacji PZK.

3.11. Regulamin Sędziów Kajakowych PZK.

Wykład

3

godziny







Ćwiczenia

2

godziny

   

4

4. Podstawy prawne organizacji turystycznych i rekreacyjnych imprez kajakowych.

4.1. Ustawa “Prawo o Stowarzyszeniach”.

4.2. Ustawa “O Usługach Turystycznych”.

4.3. Ustawa “Kodeks Postępowania Cywilnego”.

4.4. Zarządzenia MEN i inne przepisy dotyczące uprawiania turystyki i rekreacji kajakowej przez dzieci i młodzież.

4.5. Zarządzenia dotyczące zasad bezpieczeństwa w czasie organizacji i uprawiania turystyki oraz rekreacji ze szczególnym uwzględnieniem turystyki i rekreacji kajakowej.

4.6. Ustawy i zarządzenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej osób prawnych i fizycznych.

4.7. Prawo wodne. Przepisy żeglugowe. Przepisy związane z pływaniem przez tereny chronione.

4.8. Przepisy przeciwpożarowe.

4.9. Przepisy dotyczące biwakowania.

4.10. Przepisy dotyczące przewozu ludzi i sprzętu.

4.11. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa na wodzie.

Wykład

5

godzin

   
 

5. Terenoznawstwo

5.1. Ogólne wiadomości o terenie (rzeźba, pokrycie, gleby).

5.2. Orientowanie się w terenie:

  • określanie kierunku północnego w terenie;
  • posługiwanie się kompasem i busolą.

5.3. Mapa:

  • zasady wyboru map, opis mapy - skala, znaki topograficzne;
  • odwzorowanie ukształtowania terenu na mapie ;
  • nauka czytania map, orientowanie mapy za pomocą obiektów terenowych oraz kompasu .

5.4. Pomiary na mapie i w terenie:

  • sposoby pomiarów odległości na mapie i w terenie;
  • wykonywanie szkiców.

5.5. Pogoda i jej przewidywanie.

  • zasadnicze elementy meteorologiczne, na podstawie których można przewidzieć pogodę;
  • wskazówki praktyczne dotyczące przewidywania pogody.

 

Wykład

2

godziny





Ćwiczenia

4

godziny

   

6

6. Podstawowe wiadomości o turystycznych szlakach wodnych w Polsce.

6.1. Części składowe środowiska przyrodniczego w Polsce:

  • położenie fizyczno - geograficzne, klimat, rzeźba terenu, wody ze szczególnym uwzględnieniem zlewni, działów i dorzeczy, gleby, roślinność i zwierzęta, bogactwa naturalne.

6.2. Podział na regiony fizyczno - geograficzne.

6.3. Walory krajoznawczo - geograficzne Polski:

  • walory przyrodnicze: skałki, wąwozy i przełomy rzek, wodospady, jaskinie, ważniejsze obiekty geologiczne, szczególne miejsca widokowe, osobliwości flory i fauny, parki zabytkowe, ogrody botaniczne i zoologiczne, parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty przyrody;
  • walory kulturowe: muzea i rezerwaty archeologiczne, muzea etnograficzne i skanseny, miejsca tradycyjnej kultury i sztuki ludowej, przykładowe zabytki architektury;
  • muzea: sztuki, biograficzne i specjalistyczne, pamiątki historyczne, miejsca i muzea martyrologii, zabytki techniki;

6.4. Walory krajoznawczo-turystyczne własnego regionu.

6.5. Rozmieszczenie wód powierzchniowych w Polsce.

Pojęcia podstawowe:

  • zlewiska;
  • dorzecza;
  • działy wodne;
  • pojezierza;
  • kanały.

6.6. Hydrografia wód polskich.

6.7. Turystyczne szlaki kajakowe w Polsce:

  • turystyczne zagospodarowanie kraju: infrastruktura turystyki w Polsce, rozmieszczenie ważniejszych obiektów turystycznych, znakowane szlaki turystyczne, szlaki wodne;
  • rejonizacja i walory krajoznawcze turystycznych szlaków
  • kajakowych w Polsce;
  • najbardziej znane i uczęszczane turystyczne szlaki
  • kajakowe w Polsce;
  • podstawowe wiadomości o najczęściej spotykanych na
  • turystycznych szlakach kajakowych budowlach wodnych
  • oraz o ich wpływie na warunki bezpieczeństwa i komfort
  • pływania;
  • mapy, przewodniki kajakowe.

6.8. Turystyczne zagospodarowanie szlaków kajakowych w Polsce:

  • stanice kajakowe, pola namiotowe, przystanie, porty;
  • wypożyczalnie kajaków, szkutnicy, zaopatrzenie, transport;
  • oznakowanie szlaków kajakowych w Polsce;
  • podstawowe zasady oznakowania szlaków kajakowych w innych krajach.

Wykład

5

godzin





Ćwiczenia

2

godziny

   

7

7. Klasyfikacja szlaków kajakowych.

7.1. Stopnie trudności i uciążliwości szlaków kajakowych:

  • skale stosowane do opisu wód wolno i szybko płynących;
  • dzikie wody;
  • wpływ budowli wodnych na ocenę trudności i uciążliwości szlaków kajakowych;
  • wpływ zjawisk atmosferycznych i warunków hydrograficznych na ocenę trudności i uciążliwości szlaków kajakowych.

7.2. Ocena pojemności użytkowej szlaków i możliwości ich wykorzystania dla grup turystycznych o różnej ilości uczestników.

Wykład

2

godziny

   

7

7.3. Samodzielna ocena (klasyfikacja) stopnia trudności i uciążliwości szlaku kajakowego:

  • za pomocą map, przewodników i danych hydrograficznych;
  • na podstawie rekonesansu własnego i relacji innych turystów;
  • zagrożenia wynikające z błędnej oceny stopnia trudności szlaku kajakowego przy zastosowaniu powyższych metod.

7.4. Subiektywne czynniki zmieniające ocenę klasyfikacji szlaku kajakowego:

  • stan psychiczny i fizyczny turysty;
  • elementy opiniotwórcze.

7.5. Planowanie czasu płynięcia ze względu na czynniki omówione w powyższym temacie.

Ćwiczenia

3

godziny

   

8

8. Locja.

8.1. Pojęcie i zakres tego terminu.

8.2. Rzeki:

  • elementy rzeki;
  • czynniki mające wpływ na elementy rzeki;
  • zjawiska występujące na rzece;
  • zjawiska lodowe.

8.3. Jeziora:

  • rodzaje jezior i ich charakterystyka;
  • morfometria jezior;
  • zjawiska występujące na jeziorze.

8.4. Morza :

  • fale , stan morza , pływy ;
  • ruch żeglugowy.

8.5. Planowanie czasu płynięcia z uwagi na czynniki omówione w powyższym temacie

Wykład

4

godziny

   

9

9. Sprzęt kajakowy i biwakowy.

9.1. Własności i klasyfikacja łodzi:

  • właściwości nautyczne;
  • klasyfikacja łodzi.

9.2. Budowa kajaków i kanadyjek:

  • kajaki sztywne (drewniane, laminatowe, polietylenowe);
  • kajaki składane i kajaki dmuchane.

9.3. Wyposażenie kajaka.

9.4. Wybór kajaka i sprzętu biwakowego.

9.5. Wiosła:

  • podstawy konstrukcji wioseł, stosowane materiały;
  • dobór wiosła.

9.6. Sprzęt asekuracyjny, ratunkowy, biwakowy.

9.7. Naprawy kajaków, wioseł i sprzętu biwakowego:

  • ocena uszkodzeń sprzętu;
  • naprawa kajaków drewnianych, składanych, laminatowych, polietylenowych i reperacja wioseł;
  • naprawa sprzętu biwakowego;
  • naprawy doraźne.

9.8. Gospodarowanie sprzętem w czasie spływu.

9.9. Konserwacja i przechowywanie sprzętu po sezonie.

Wykład

3

godziny






Ćwiczenia
10
godzin

   

10

10. Ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego człowieka.

A. Wiadomości ogólne.

10.1. Ekologiczne podstawy ochrony przyrody:

  • środowiska przyrodnicze (naturalne i kulturowe);
  • ochrona przyrody i ochrona środowiska;
  • człowiek a środowisko przyrodnicze;
  • organizacja służb ochrony środowiska i ochrony przyrody;
  • system ochrony przed oddziaływaniem ruchu turystycznego na przyrodę.

10.2. Państwowe służby ochrony przyrody i środowiska:

  • podstawowe dokumenty prawne dotyczące ochrony obszarów i obiektów przyrody;
  • ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.

B. Ochrona środowiska wodnego.

10.3. Klasyfikacja czystości wód:

  • przyczyny zanieczyszczenia wód;
  • sposoby rozpoznawania skażeń i zanieczyszczeń wód;
  • wpływ zachowań turystów na czystość środowiska i sposoby zapobiegania jego degradacji.

10.4. Szczególne warunki terenów chronionych i zasady zachowań na tych terenach.

C. Ochrona zabytków.

10.5. Pojęcie “dobra kultury”, rodzaje zabytków ruchomych i nieruchomych. Ochrona krajobrazu kulturowego. Zabytki wpisane na listę światowego dziedzictwa. Przepisy prawne dotyczące dóbr kultury. Rola zabytków w kulturze.

10.6. Podstawowe wiadomości o stylach w architekturze.

10.7. Organizacja, uprawnienia oraz zadania państwowej służby ochrony zabytków, społeczna opieka nad zabytkami.

Wykład

2

godziny

   

Wykład

2

godziny

   

11

11 . Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc na wodzie.

11. 1. Podstawowe kryteria organizacji i przeprowadzenia bezpiecznego spływu.

11.2. Sytuacje niebezpieczne na wodzie:

  • tonięcie (przyczyny tonięcia, ratowanie tonącego);
  • wywrotka (na dużym akwenie, na dużej rzece, na małej i zarośniętej rzece, na górskiej rzece);
  • sztuczne progi (uniknięcie zagrożenia, wywrotka i kabina, pomoc);
  • zaklinowanie (przyciśnięcie do przeszkody, zaklinowanie pomiędzy dwoma przeszkodami, zaklinowanie kajaka równolegle do nurtu);
  • szok termiczny i hiperwentylacja płuc (zasady przeciwdziałania i bezpieczeństwa);
  • wychłodzenie organizmu (podstawowe zasady przeciwdziałania wychłodzeniu organizmu i sposoby postępowania w przypadkach jego zaistnienia).

11.3. Sprzęt asekuracyjny i ratunkowy oraz jego zastosowanie:

  • kajak i jego wyposażenie;
  • kamizelka i ubranie, wiosło zapasowe, rzutka;
  • sprzęt specjalistyczny (kask, patent holowniczy, hak ratowniczy, sprzęt alpinistyczny, morski sprzęt ratunkowy).

Wykład

5

godzin

   

11

11.4. Techniki ratunkowe:

  • samoratownictwo;
  • kabina , postępowanie po wywrotce na rzece, wylewanie wody z kajaka na wodzie, wejście do kajaka na wodzie;
  • zastosowanie rzutki, węzły;
  • holowanie, człowiek żaba, budowanie wyciągów;
  • taktyka asekuracji;
  • pomoc tonącemu z brzegu, z wody i na lodzie.

11.5. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe:

struktura organizacyjna, zasady działania i formy współpracy.

Ćwiczenia

7

godzin

   

12

12. Fizjologia człowieka w czasie uprawiania turystyki kajakowej i podstawowe zasady higieny turysty.

12.1. Podstawowe wiadomości z zakresu układów: ruchu , pokarmowego, oddechowego, moczowo-płciowego, naczyniowego i nerwowego.

12.2. Podstawowe zasady fizjologii wysiłku fizycznego i umiejętności śledzenia zmian fizjologicznych zachodzących w organizmie w trakcie pracy fizycznej.

12.3. Szczególne cechy wysiłku kajakarza i ich wpływ na fizjologię człowieka:

  • zmęczenie, znużenie, wypoczynek;
  • zagrożenia dla organizmu człowieka;
  • wpływ sposobu odżywiania się kajakarza na stan jego wydolności i sprawności fizycznej.

12.4. Racjonalne żywienie podczas imprez turystycznych.

12.5. Zasady higieny w warunkach zwiększonego wysiłku i podczas typowych uciążliwości związanych z życiem biwakowym.

12.6. Podstawowe kryteria oceny indywidualnych przeciwwskazań medycznych do uprawiania określonego rodzaju turystyki.

Wykład

3

godzin

   

13

13. Pierwsza pomoc przedlekarska.

13.1. Zasady ogólne.

13.2. Wstrząs pourazowy.

13.3. Pozycja bezpieczna (boczna ustalona).

13.4. Udzielanie pierwszej pomocy w wybranych, najczęściej występujących wypadkach:

  • krwotoki;
  • złamania;
  • zwichnięcia;
  • zatrucia pokarmowe;
  • udary słoneczne;
  • oparzenia;
  • przeziębienia;
  • omdlenia;
  • niewydolności układu krążenia i układu oddechowego;
  • uczulenia;
  • ukąszenia.

13.5. Apteczka na spływie oraz jej wyposażenie.

13.6. Reanimacja:

  • ocena stanu ratowanego;
  • techniki reanimacyjne ze szczególnym uwzględnieniem przypadków utonięć.

 

Wykład

2

godziny





Ćwiczenia

4

godziny

   

14

14. Technika pływania kajakiem.

14.1. Podstawowe manewry kajakiem:

  • wsiadanie do kajaka, pozycja w kajaku, prawidłowy uchwyt wiosła;
  • płynięcie do przodu;
  • pociągnięcie wiosłem;
  • zakręcanie /szerokie pociągnięcie, kontra sterująca, kontra, zakręcanie z użyciem niskiej “płaskiej” podpórki, przechył kajaka i wychylenie, kontra czeska;
  • hamowanie i płynięcie do tyłu;
  • naciąganie i podpórka;
  • kabina i eskimoska.

14.2. Manewry na wodzie stojącej:

  • odbijanie od brzegu;
  • płynięcie prosto;
  • zakręcanie i używanie steru;
  • pływanie w czasie dużej fali i silnego wiatru.

14.3. Czytanie wody i jego wpływ na nawigację :

  • posiewka;
  • bystrza, fale;
  • odwoje;
  • woda napierająca na skały i brzeg;
  • przeszkody zanurzone w nurcie rzek wolno i szybko płynących;
  • wiry;
  • ławice wędrujące;
  • czytanie wody zamarzającej i pływanie w takich warunkach przy jednoczesnym zagrożeniu oblodzeniem sprzętu i turysty.

14.4. Manewry na wodzie szybko płynącej:

  • wyjście na nurt /wariant najprostszy/;
  • zastosowanie kontry sterującej i czeskiej kontry;
  • zatrzymanie na nurcie;
  • wejście do cofki i obrót na granicy cofki i nurtu;
  • trawers;
  • omijanie przeszkód, promowanie, “jeleni skok”.

14.5. Manewry kajakiem na morzu:

  • odbijanie od brzegu i dobijanie do brzegu;
  • utrzymanie się na fali, zwrot na fali, ślizg na fali.

14.6. Żeglowanie kajakiem.

14.7. Specyfika pływania po “nieprzetartych szlakach” nizinnych:

  • wybór drogi płynięcia;
  • przechodzenie przez zwalone drzewa, łozy;
  • przechodzenie przez przemiały.

14.8. Elementy kajakowego rodeo, kajak polo i inne formy kajakarstwa.

 

Wykład

7

godzin





Ćwiczenia

34

godziny

   

15

15. Organizacja imprez kajakowych.

15.1. Klasyfikacja imprez kajakowych:

  • w/g zasięgu, ilości uczestników, czasu trwania;
  • stopnia organizacji – ilości i jakości świadczeń oferowanych uczestnikowi;
  • rodzaju akwenu, pory roku i strefy klimatycznej;

15.2. Zasady bezpiecznego uprawiania turystyki i rekreacji kajakowej w zależności od rodzaju i charakteru imprezy oraz użytych środków pływających.

15.3. Dobór sprzętu i ubioru w różnych dyscyplinach turystyki i rekreacji kajakowej oraz w różnych porach roku.

15.4. Ubezpieczenia uczestników i organizatorów imprez turystycznych.

15.5. Współpraca z służbami ratownictwa: straż pożarna, policja, GOPR, WOPR, służby medyczne itp.

15.6. Planowanie imprezy:

  • harmonogram przedsięwzięć;
  • program, preliminarz, regulamin, umowa;
  • rekonesans;
  • osoby funkcyjne i ich obowiązki;
  • finansowanie imprezy.

15.7. Realizacja imprezy:

  • prowadzenie spływu;
  • wykonanie zobowiązań ofertowych;
  • rozliczenie rzeczowe i finansowe imprezy;
  • sprawozdawczość.

Wykład

2

godzin





Ćwiczenia

7

godzin

   

16

16. Psychologiczne i społeczne podstawy turystki.

16.1. Aktywność turystyczna jako źródło zaspokajania potrzeb ludzkich:

  • potrzeby biologiczne;
  • potrzeby poznawcze i potrzeby nowych przeżyć;
  • potrzeby kontaktów społecznych i przynależności grupowej (uczestnictwo w grupie turystycznej umożliwia wejście w nowe środowisko, w którym nie obowiązuje hierarchia charakterystyczna dla środowiska pracy).

16.2. Motywy uprawiania turystyki:

  • rola środowiska rodzinnego, szkolnego i rówieśniczego w kształtowaniu i rozbudzaniu aktywności turystycznej;
  • hedonistyczna teoria motywacji;
  • dynamika procesów motywacyjnych.

16.3. Kierowanie grupą turystyczną:

  • proces kierowania grupą jako forma relacji pomiędzy przodownikiem (instruktorem) a grupą;
  • proces kierowania grupą jako źródło satysfakcji;
  • relacje przodownik (instruktor) – grupa turystyczna:

- system oczekiwań grupy wobec prowadzącego,

- oczekiwania prowadzącego wobec grupy;

  • style kierowania grupą;
  • styl kierowania a rodzaj grupy (początkująca, zaawansowana).

16.4. Konflikty w grupie i sposoby ich rozwiązywania:

  • konflikty interesów – np. o szczegóły programu;
  • konflikty adaptacyjne wynikające między innymi z różnic charakteru, wieku, zainteresowań;
  • konflikty postaw, wynikające np. z różnic oczekiwań związanych z imprezą.

16.5. Praktyczne wskazówki dla przodownika (instruktora):

  • dbałość o właściwie funkcjonujący obieg informacji
    o charakterze organizacyjnym w grupie;
  • elastyczność zachowania i umiejętność przewidywania;
  • baczna obserwacja grupy, znaczenie kondycji fizycznej
    i psychicznej uczestników imprezy;
  • dążenie do wypracowania u siebie kontroli emocjonalnej.

16.6. Organizacja pracy w klubie (sekcji):

  • rola przywódców nieformalnych;
  • imprezy klubowe jako czynnik konsolidujący środowisko;
  • relacje pomiędzy zarządem a członami klubu;
  • nigdy za dużo podziękowań – to praca społeczna (patrz teoria motywacji).

 

 

Wykład

3

godziny







Ćwiczenia

4

godzin

   

17

Praca końcowa

 

18

Egzamin

 

19

Łączna ilość godzin wykładów

56

20

Łączna ilość godzin ćwiczeń

75

21

Łączna ilość godzin wykładów i ćwiczeń

131

 Uwagi : 

  1. "Program szkolenia przodowników turystyki kajakowej PTTK" został przyjęty przez KTK ZG PTTK w dniu 12.02.2004 r. i zatwierdzony przez Prezydium Zarządu Głównego PTTK w dniu 23 marca 2004 r. i obowiązuje od daty zatwierdzenia.
  2. Niniejszym przestaje obowiązywać dotychczasowy program szkolenia przodowników turystyki kajakowej PTTK .

Komisja Turystyki Kajakowej

Zarządu Głównego PTTK

Warszawa, dnia 26.03.2004 r.