1

1. Historia turystyki, krajoznawstwa i kajakarstwa.

1.1. Początki społecznej turystyki i jej rozwój:

• prekursorzy ruchu turystyczno-krajoznawczego;
• powstanie PTT, PTK i PZK;
• inne organizacje zajmujące się turystyką;

1.2. Turystyka w okresie międzywojennym:

• działalność PTT, PTK i PZK – program integracji społeczeństwa byłych zaborów oraz program patriotycznego wychowania młodzieży;
• działalność państwa w dziedzinie turystyki;
• zagospodarowanie turystyczne;
• przewodnictwo;
• polskie wyprawy turystyczne;
• wydawnictwa turystyczno-krajoznawcze;
• pionierzy, turyści, wyprawy, wyczyny;
• kluby – prekursorzy.

1.3. Turystyka po roku 1945:

• reaktywowanie PTT, PTK i PZK;
• działalność do roku 1950;
• działalność po 1950 roku;
• rozwój turystyki masowej;
• zagospodarowanie turystyczne;
• pionierzy, turyści, wyprawy, wyczyny;
• kluby – prekursorzy i dzisiejszy stan;
• główne organizacje (PZK, PTTK, TKKF, ZHP) ich struktura i władze;
• wpływ zmian społeczno - politycznych po roku 1989 na turystykę.

1.4. Historia kajaka:

• kajaki eskimoskie i indiańskie;
• kajaki składane;
• polscy konstruktorzy kajaków i ich osprzętu;
• ekspozycje muzealne kajakarstwa w Polsce (Tczew, Augustów, Szczawnica);
• współczesne kierunki rozwoju.

1.5. Historia turystyki kajakowej w Polsce i na świecie.

Wykład

5

godzin

2

2. Organizacja turystyki kajakowej w Polsce i na świecie.

2.1. Organizacje i stowarzyszenia polskie oraz międzynarodowe zajmujące się turystyką i rekreacją kajakową.

Wykład

1

godzina

3

3.1. Statut PZK, statut PTTK, statuty oddziałów i klubów.

3.2. Regulamin Przodownika Turystyki Kajakowej PTTK.

3.3. Regulamin instruktora turystyki PZK.

3.4. Regulaminy turystycznych odznak kajakowych PTTK:

• Dziecięca Odznaka Kajakowa /DOK/ “Kiełbik”;
• Turystyczna Odznaka Kajakowa /TOK/;
• Górska Odznaka Kajakowa /GOK/.

3.5. Regulamin Odznaki Turystycznej PZK i Międzynarodowej Odznaki Turystycznej ICF.

3.6. Podstawowe zasady prowadzenia zapisów we wspólnej książeczce TOK PTTK i PZK.

3.7. Podstawowe zasady weryfikacji odznak turystycznych PTTK, PZK i ICF.

3.8. Regulamin Komisji Turystyki Kajakowej ZG PTTK i Komisji Turystyki PZK.

3.9. Regulamin Kajakowych Spływów Turystycznych PZK.

3.10. Regulamin Organizacji Konkurencji Kajakowych i Zasad Punktacji PZK.

3.11. Regulamin Sędziów Kajakowych PZK.

Wykład

3

godziny

Ćwiczenia

2

godziny

4

4.1. Ustawa “Prawo o Stowarzyszeniach”.

4.2. Ustawa “O Usługach Turystycznych”.

4.3. Ustawa “Kodeks Postępowania Cywilnego”.

4.4. Zarządzenia MEN i inne przepisy dotyczące uprawiania turystyki i rekreacji kajakowej przez dzieci i młodzież.

4.5. Zarządzenia dotyczące zasad bezpieczeństwa w czasie organizacji i uprawiania turystyki oraz rekreacji ze szczególnym uwzględnieniem turystyki i rekreacji kajakowej.

4.6. Ustawy i zarządzenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej osób prawnych i fizycznych.

4.7. Prawo wodne. Przepisy żeglugowe. Przepisy związane z pływaniem przez tereny chronione.

4.8. Przepisy przeciwpożarowe.

4.9. Przepisy dotyczące biwakowania.

4.10. Przepisy dotyczące przewozu ludzi i sprzętu.

4.11. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa na wodzie.

Wykład

5

godzin

5.1. Ogólne wiadomości o terenie (rzeźba, pokrycie, gleby).

5.2. Orientowanie się w terenie:

• określanie kierunku północnego w terenie;
• posługiwanie się kompasem i busolą.

5.3. Mapa:

• zasady wyboru map, opis mapy - skala, znaki topograficzne;
• odwzorowanie ukształtowania terenu na mapie ;
• nauka czytania map, orientowanie mapy za pomocą obiektów terenowych oraz kompasu .

5.4. Pomiary na mapie i w terenie:

• sposoby pomiarów odległości na mapie i w terenie;
• wykonywanie szkiców.

5.5. Pogoda i jej przewidywanie.

• zasadnicze elementy meteorologiczne, na podstawie których można przewidzieć pogodę;
• wskazówki praktyczne dotyczące przewidywania pogody.

Wykład

2

godziny

Ćwiczenia

4

godziny

6

6.1. Części składowe środowiska przyrodniczego w Polsce:

• położenie fizyczno - geograficzne, klimat, rzeźba terenu, wody ze szczególnym uwzględnieniem zlewni, działów i dorzeczy, gleby, roślinność i zwierzęta, bogactwa naturalne.

6.2. Podział na regiony fizyczno - geograficzne.

6.3. Walory krajoznawczo - geograficzne Polski:

• walory przyrodnicze: skałki, wąwozy i przełomy rzek, wodospady, jaskinie, ważniejsze obiekty geologiczne, szczególne miejsca widokowe, osobliwości flory i fauny, parki zabytkowe, ogrody botaniczne i zoologiczne, parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty przyrody;
• walory kulturowe: muzea i rezerwaty archeologiczne, muzea etnograficzne i skanseny, miejsca tradycyjnej kultury i sztuki ludowej, przykładowe zabytki architektury;
• muzea: sztuki, biograficzne i specjalistyczne, pamiątki historyczne, miejsca i muzea martyrologii, zabytki techniki;

6.4. Walory krajoznawczo-turystyczne własnego regionu.

6.5. Rozmieszczenie wód powierzchniowych w Polsce.

Pojęcia podstawowe:

• zlewiska;
• dorzecza;
• działy wodne;
• pojezierza;
• kanały.

6.6. Hydrografia wód polskich.

6.7. Turystyczne szlaki kajakowe w Polsce:

• turystyczne zagospodarowanie kraju: infrastruktura turystyki w Polsce, rozmieszczenie ważniejszych obiektów turystycznych, znakowane szlaki turystyczne, szlaki wodne;
• rejonizacja i walory krajoznawcze turystycznych szlaków
• kajakowych w Polsce;
• najbardziej znane i uczęszczane turystyczne szlaki
• kajakowe w Polsce;
• podstawowe wiadomości o najczęściej spotykanych na
• turystycznych szlakach kajakowych budowlach wodnych
• oraz o ich wpływie na warunki bezpieczeństwa i komfort
• pływania;
• mapy, przewodniki kajakowe.

6.8. Turystyczne zagospodarowanie szlaków kajakowych w Polsce:

• stanice kajakowe, pola namiotowe, przystanie, porty;
• wypożyczalnie kajaków, szkutnicy, zaopatrzenie, transport;
• oznakowanie szlaków kajakowych w Polsce;
• podstawowe zasady oznakowania szlaków kajakowych w innych krajach.

Wykład

5

godzin

Ćwiczenia

2

godziny

7

7. Klasyfikacja szlaków kajakowych.

7.1. Stopnie trudności i uciążliwości szlaków kajakowych:

• skale stosowane do opisu wód wolno i szybko płynących;
• dzikie wody;
• wpływ budowli wodnych na ocenę trudności i uciążliwości szlaków kajakowych;
• wpływ zjawisk atmosferycznych i warunków hydrograficznych na ocenę trudności i uciążliwości szlaków kajakowych.

7.2. Ocena pojemności użytkowej szlaków i możliwości ich wykorzystania dla grup turystycznych o różnej ilości uczestników.

Wykład

2

godziny

7

7.3. Samodzielna ocena (klasyfikacja) stopnia trudności i uciążliwości szlaku kajakowego:

• za pomocą map, przewodników i danych hydrograficznych;
• na podstawie rekonesansu własnego i relacji innych turystów;
• zagrożenia wynikające z błędnej oceny stopnia trudności szlaku kajakowego przy zastosowaniu powyższych metod.

7.4. Subiektywne czynniki zmieniające ocenę klasyfikacji szlaku kajakowego:

• stan psychiczny i fizyczny turysty;
• elementy opiniotwórcze.

7.5. Planowanie czasu płynięcia ze względu na czynniki omówione w powyższym temacie.

Ćwiczenia

3

godziny

8

8.1. Pojęcie i zakres tego terminu.

8.2. Rzeki:

• elementy rzeki;
• czynniki mające wpływ na elementy rzeki;
• zjawiska występujące na rzece;
• zjawiska lodowe.

8.3. Jeziora:

• rodzaje jezior i ich charakterystyka;
• morfometria jezior;
• zjawiska występujące na jeziorze.

8.4. Morza :

• fale , stan morza , pływy ;
• ruch żeglugowy.

8.5. Planowanie czasu płynięcia z uwagi na czynniki omówione w powyższym temacie

Wykład

4

godziny

9

9.1. Własności i klasyfikacja łodzi:

• właściwości nautyczne;
• klasyfikacja łodzi.

9.2. Budowa kajaków i kanadyjek:

• kajaki sztywne (drewniane, laminatowe, polietylenowe);
• kajaki składane i kajaki dmuchane.

9.3. Wyposażenie kajaka.

9.4. Wybór kajaka i sprzętu biwakowego.

9.5. Wiosła:

• podstawy konstrukcji wioseł, stosowane materiały;
• dobór wiosła.

9.6. Sprzęt asekuracyjny, ratunkowy, biwakowy.

9.7. Naprawy kajaków, wioseł i sprzętu biwakowego:

• ocena uszkodzeń sprzętu;
• naprawa kajaków drewnianych, składanych, laminatowych, polietylenowych i reperacja wioseł;
• naprawa sprzętu biwakowego;
• naprawy doraźne.

9.8. Gospodarowanie sprzętem w czasie spływu.

9.9. Konserwacja i przechowywanie sprzętu po sezonie.

Wykład

3

godziny

Ćwiczenia
10
godzin

10

10.1. Ekologiczne podstawy ochrony przyrody:

• środowiska przyrodnicze (naturalne i kulturowe);
• ochrona przyrody i ochrona środowiska;
• człowiek a środowisko przyrodnicze;
• organizacja służb ochrony środowiska i ochrony przyrody;
• system ochrony przed oddziaływaniem ruchu turystycznego na przyrodę.

10.2. Państwowe służby ochrony przyrody i środowiska:

• podstawowe dokumenty prawne dotyczące ochrony obszarów i obiektów przyrody;
• ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.

10.3. Klasyfikacja czystości wód:

• przyczyny zanieczyszczenia wód;
• sposoby rozpoznawania skażeń i zanieczyszczeń wód;
• wpływ zachowań turystów na czystość środowiska i sposoby zapobiegania jego degradacji.

10.4. Szczególne warunki terenów chronionych i zasady zachowań na tych terenach.

10.5. Pojęcie “dobra kultury”, rodzaje zabytków ruchomych i nieruchomych. Ochrona krajobrazu kulturowego. Zabytki wpisane na listę światowego dziedzictwa. Przepisy prawne dotyczące dóbr kultury. Rola zabytków w kulturze.

10.6. Podstawowe wiadomości o stylach w architekturze.

10.7. Organizacja, uprawnienia oraz zadania państwowej służby ochrony zabytków, społeczna opieka nad zabytkami.

Wykład

2

godziny

Wykład

2

godziny

11

11. 1. Podstawowe kryteria organizacji i przeprowadzenia bezpiecznego spływu.

11.2. Sytuacje niebezpieczne na wodzie:

• tonięcie (przyczyny tonięcia, ratowanie tonącego);
• wywrotka (na dużym akwenie, na dużej rzece, na małej i zarośniętej rzece, na górskiej rzece);
• sztuczne progi (uniknięcie zagrożenia, wywrotka i kabina, pomoc);
• zaklinowanie (przyciśnięcie do przeszkody, zaklinowanie pomiędzy dwoma przeszkodami, zaklinowanie kajaka równolegle do nurtu);
• szok termiczny i hiperwentylacja płuc (zasady przeciwdziałania i bezpieczeństwa);
• wychłodzenie organizmu (podstawowe zasady przeciwdziałania wychłodzeniu organizmu i sposoby postępowania w przypadkach jego zaistnienia).

11.3. Sprzęt asekuracyjny i ratunkowy oraz jego zastosowanie:

• kajak i jego wyposażenie;
• kamizelka i ubranie, wiosło zapasowe, rzutka;
• sprzęt specjalistyczny (kask, patent holowniczy, hak ratowniczy, sprzęt alpinistyczny, morski sprzęt ratunkowy).

Wykład

5

godzin

11

11.4. Techniki ratunkowe:

• samoratownictwo;

• kabina , postępowanie po wywrotce na rzece, wylewanie wody z kajaka na wodzie, wejście do kajaka na wodzie;
• zastosowanie rzutki, węzły;
• holowanie, człowiek żaba, budowanie wyciągów;
• taktyka asekuracji;
• pomoc tonącemu z brzegu, z wody i na lodzie.

11.5. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe:

struktura organizacyjna, zasady działania i formy współpracy.

Ćwiczenia

7

godzin

12

12. Fizjologia człowieka w czasie uprawiania turystyki kajakowej i podstawowe zasady higieny turysty.

12.1. Podstawowe wiadomości z zakresu układów: ruchu , pokarmowego, oddechowego, moczowo-płciowego, naczyniowego i nerwowego.

12.2. Podstawowe zasady fizjologii wysiłku fizycznego i umiejętności śledzenia zmian fizjologicznych zachodzących w organizmie w trakcie pracy fizycznej.

12.3. Szczególne cechy wysiłku kajakarza i ich wpływ na fizjologię człowieka:

• zmęczenie, znużenie, wypoczynek;
• zagrożenia dla organizmu człowieka;
• wpływ sposobu odżywiania się kajakarza na stan jego wydolności i sprawności fizycznej.

12.4. Racjonalne żywienie podczas imprez turystycznych.

12.5. Zasady higieny w warunkach zwiększonego wysiłku i podczas typowych uciążliwości związanych z życiem biwakowym.

12.6. Podstawowe kryteria oceny indywidualnych przeciwwskazań medycznych do uprawiania określonego rodzaju turystyki.

Wykład

3

godzin

13

13.1. Zasady ogólne.

13.2. Wstrząs pourazowy.

13.3. Pozycja bezpieczna (boczna ustalona).

13.4. Udzielanie pierwszej pomocy w wybranych, najczęściej występujących wypadkach:

• krwotoki;
• złamania;
• zwichnięcia;
• zatrucia pokarmowe;
• udary słoneczne;
• oparzenia;
• przeziębienia;
• omdlenia;
• niewydolności układu krążenia i układu oddechowego;
• uczulenia;
• ukąszenia.

13.5. Apteczka na spływie oraz jej wyposażenie.

13.6. Reanimacja:

• ocena stanu ratowanego;
• techniki reanimacyjne ze szczególnym uwzględnieniem przypadków utonięć.

Wykład

2

godziny

Ćwiczenia

4

godziny

14

14.1. Podstawowe manewry kajakiem:

• wsiadanie do kajaka, pozycja w kajaku, prawidłowy uchwyt wiosła;
• płynięcie do przodu;
• pociągnięcie wiosłem;
• zakręcanie /szerokie pociągnięcie, kontra sterująca, kontra, zakręcanie z użyciem niskiej “płaskiej” podpórki, przechył kajaka i wychylenie, kontra czeska;
• hamowanie i płynięcie do tyłu;
• naciąganie i podpórka;
• kabina i eskimoska.

14.2. Manewry na wodzie stojącej:

• odbijanie od brzegu;
• płynięcie prosto;
• zakręcanie i używanie steru;
• pływanie w czasie dużej fali i silnego wiatru.

14.3. Czytanie wody i jego wpływ na nawigację :

• posiewka;
• bystrza, fale;
• odwoje;
• woda napierająca na skały i brzeg;
• przeszkody zanurzone w nurcie rzek wolno i szybko płynących;
• wiry;
• ławice wędrujące;
• czytanie wody zamarzającej i pływanie w takich warunkach przy jednoczesnym zagrożeniu oblodzeniem sprzętu i turysty.

14.4. Manewry na wodzie szybko płynącej:

• wyjście na nurt /wariant najprostszy/;
• zastosowanie kontry sterującej i czeskiej kontry;
• zatrzymanie na nurcie;
• wejście do cofki i obrót na granicy cofki i nurtu;
• trawers;
• omijanie przeszkód, promowanie, “jeleni skok”.

14.5. Manewry kajakiem na morzu:

• odbijanie od brzegu i dobijanie do brzegu;
• utrzymanie się na fali, zwrot na fali, ślizg na fali.

14.6. Żeglowanie kajakiem.

14.7. Specyfika pływania po “nieprzetartych szlakach” nizinnych:

• wybór drogi płynięcia;
• przechodzenie przez zwalone drzewa, łozy;
• przechodzenie przez przemiały.

14.8. Elementy kajakowego rodeo, kajak polo i inne formy kajakarstwa.

Wykład

7

godzin

Ćwiczenia

34

godziny

15

15.1. Klasyfikacja imprez kajakowych:

• w/g zasięgu, ilości uczestników, czasu trwania;
• stopnia organizacji – ilości i jakości świadczeń oferowanych uczestnikowi;
• rodzaju akwenu, pory roku i strefy klimatycznej;

15.2. Zasady bezpiecznego uprawiania turystyki i rekreacji kajakowej w zależności od rodzaju i charakteru imprezy oraz użytych środków pływających.

15.3. Dobór sprzętu i ubioru w różnych dyscyplinach turystyki i rekreacji kajakowej oraz w różnych porach roku.

15.4. Ubezpieczenia uczestników i organizatorów imprez turystycznych.

15.5. Współpraca z służbami ratownictwa: straż pożarna, policja, GOPR, WOPR, służby medyczne itp.

15.6. Planowanie imprezy:

• harmonogram przedsięwzięć;
• program, preliminarz, regulamin, umowa;
• rekonesans;
• osoby funkcyjne i ich obowiązki;
• finansowanie imprezy.

15.7. Realizacja imprezy:

• prowadzenie spływu;
• wykonanie zobowiązań ofertowych;
• rozliczenie rzeczowe i finansowe imprezy;
• sprawozdawczość.

Wykład

2

godzin

Ćwiczenia

7

godzin

16

16.1. Aktywność turystyczna jako źródło zaspokajania potrzeb ludzkich:

• potrzeby biologiczne;
• potrzeby poznawcze i potrzeby nowych przeżyć;
• potrzeby kontaktów społecznych i przynależności grupowej (uczestnictwo w grupie turystycznej umożliwia wejście w nowe środowisko, w którym nie obowiązuje hierarchia charakterystyczna dla środowiska pracy).

16.2. Motywy uprawiania turystyki:

• rola środowiska rodzinnego, szkolnego i rówieśniczego w kształtowaniu i rozbudzaniu aktywności turystycznej;
• hedonistyczna teoria motywacji;
• dynamika procesów motywacyjnych.

16.3. Kierowanie grupą turystyczną:

• proces kierowania grupą jako forma relacji pomiędzy przodownikiem (instruktorem) a grupą;
• proces kierowania grupą jako źródło satysfakcji;
• relacje przodownik (instruktor) – grupa turystyczna:

• style kierowania grupą;
• styl kierowania a rodzaj grupy (początkująca, zaawansowana).

16.4. Konflikty w grupie i sposoby ich rozwiązywania:

• konflikty interesów – np. o szczegóły programu;
• konflikty adaptacyjne wynikające między innymi z różnic charakteru, wieku, zainteresowań;
• konflikty postaw, wynikające np. z różnic oczekiwań związanych z imprezą.

16.5. Praktyczne wskazówki dla przodownika (instruktora):

• dbałość o właściwie funkcjonujący obieg informacji
  o charakterze organizacyjnym w grupie;
• elastyczność zachowania i umiejętność przewidywania;
• baczna obserwacja grupy, znaczenie kondycji fizycznej
  i psychicznej uczestników imprezy;
• dążenie do wypracowania u siebie kontroli emocjonalnej.

16.6. Organizacja pracy w klubie (sekcji):

• rola przywódców nieformalnych;
• imprezy klubowe jako czynnik konsolidujący środowisko;
• relacje pomiędzy zarządem a członami klubu;
• nigdy za dużo podziękowań – to praca społeczna (patrz teoria motywacji).

Wykład

3

godziny

Ćwiczenia

4

godzin

17

Praca końcowa

18

Egzamin

19

Łączna ilość godzin wykładów

56

20

Łączna ilość godzin ćwiczeń

75

21

Łączna ilość godzin wykładów i ćwiczeń

131